ÒS n° 0 - Contracoberta de Auda, Claudi Assemat, ed. IDECO, 2004

 L’IDECO es, pareis, lo primièr editor de libres en occitan. En quantitat, benlèu ; en qualitat, la causa se discutís. Segon los amators de metafòras fotbalisticas, l’IDECO seriá especializat dins l’edicion de literatura de « segonda division », en defòra de raras excepcions coma lo Robèrt Lafont, lo Zinedin Zindan de las letras d’òc. Lo CAN s’es alavetz atalat a la critica de la contracoberta d’un libre d’aquela « segonda division », Auda, de Claudi Assemat.

« Dins un vilatjòt de la Montanha Negra balajada pel vent d’autan, la pichona Auda conéis una enfància urosa. Mas lèu lo malastre dintra dins l’ostal amb la mòrt de sa maire e son amor naissent e secrèt es bresat per la guèrra d’Argeria… Auda espèra un nenon… una tragèdia deguda a l’intoleréncia e al pes de la tradicion dins las annadas cinquanta. »

Vaquí per la presentacion de libre. Sus l’autor, aprenèm qu’es un ancian inspector de l’educacion nacionala, çò qu’es pas sens interès per l’analisi del libre, que, coma o veirem, la malediccion de l’EN tusta fòrt.

 A legir lo tèxt de contracoberta, sentèm plan que sèm pas aicí dins lo deconstructivisme, l’experimentalisme escriptural e la destructuracion de la trama narrativa ; sem mai pròches de l’escòla de Briva o de Bernard Clavel que de James Joyce o John Dos Passos. Mas enfin, perqué pas ? Après tot, los mai grands romanciers son pas forçadament los qu’an mai revolucionat l’escritura. Mauriac val ben Robbe-Grillet.

 Lo primièr problèma es que lo contengut del libre a sonque una rapòrt luenchenc amb çò qu’es dich dins sa presentacion.

La pichona Auda a benlèu agut un enfància urosa, mas avant lo libre. Aquel comença que sa maire a la « malautiá » desempuèi sieis mes, e se son pas passadas 5 paginas que ja es mòrta ! « Lèu », es lo cas d’o dire. Cal precisar que lo roman tot, que va d’Auda a sos dotze ans dinca a sa mòrt, fa pas mai que 77 paginas. Autant dire que i a pas de temps a perdre, e l’autor traïna pas en camin. « L’amor naissent e secret » que, ben segur, esperèm la lenga pendenta, arriba 6 paginas après. S’agís en realitat de l’amor entre la jove Auda (12 ans) e son regent. L’inspector de l’educacion nacionala en retirada a l’imaginacion tresbolenta per çò qu’es de la sexualitat aboriva del còs ensenhaire, mas pas tròp pel recrutament de son eròi. Enfin, lo raconte d’una relacion pedofila, fruch « d’un mestièr viscut coma una vocacion », coma ditz l’inspector en retirada, pòt èsser instructiu. Malastrosament, l’afar es plegat en un trentenat de linhas. Qualques preliminaris esconduts amb pasmens un testimòni de marca : « Dieu amagat dins l’espaci-temps d’onte auriá pogut susprene la fragilitat e la meravilhosa fe dins la modulacion e la demodulacion dels agaches » e, al cap d’una mièja-pagina, lo regent es mandat a la guerra : los amants en erba an pas que 17 linhas per acabar de se « demodular los agaches » e far riga-raga abans Tisi-Osó, lo bled e los felagàs.

Pasmens, lo CAN resistís pas al plaser de citar aquel moment fòrt de la literatura occitana coïtala :

« Sens brica soscar a res pus, a l’endeman coma a las tradicions, nosèron lors còs a bèl èime dins l’inconsciénça de la passion plan mai que de la jovença ; el, lo regent, son mèstre d’escòla ; ela, la dròlla nascuda per èsser adulta abans l’atge. »

Après aquela granda envolada eroticò-lirica qu’enfonsa belament lo Bernat de Ventador e sa lauseta, l’autor dintra un pauc mai dins los detalhs :

« L’Auda se colquèt sens brica se lavar per gardar la sentor chucosa de la semen del Joan [lo regent-mèstre d’escòla] sus las labras de son sèxe e sentir sus son ventre nòu, encara fremissent, la quita semen se fendilhar al secatge e li tibar la pèl. Atal lo sòm se la prenguèt ! » Aquò val plan un punt d’exclamacion,  qu’a costat d’aquò, lo Jornal del X de Canal+ es de faulas per faire dormir los Calandrons al moment de la siestona. Exit lo Joan.

Coma cal pas traïnar, avèm pas mestièr de mai d’una pagina per aprene – quina suspresa ! – que lo primièr tiratge es estat lo bon e que l’Auda (12 ans) s’es ganhada lo polichinèla dins lo tiredor. Qué far ? « S’anar tuar dins la montanha ? I sosquèt un temps mas un alanç mai viu la portèt a viure. » Punt barra. Al mens, l’autor s’embarrassa pas d’analisi psiquologica longassa. Pren pasmens lo temps de nos precisar que çò que « la portèt a viure », es un « alanç mai viu » de que se tuar. Vertat qu’i auriam pas pensat sols.

Cal dire que l’Auda a pas qu’aquò a far. La pagina seguenta, fa lo ziga-zaga amb son quite paire, a la fin d’una partida de las damas (sic). Encara un còp, lo CAN resistís pas al plaser de vos liurar un passatge pericopulatiu. La filha, consententa mai provocatriç – totas de salòpas – ven de far sautar las rengadas de pression de sa blauda e lo paire comença de la paupejar e de se sarrar del centre de l’accion : « Gausèt montar al pus naut de la juntura, al plec precís, al luòc unic onte se nosan las vidas, onte se mesclan las generacions coma dins los estadis los atlètas se passan lo senhal. »

Aquí, o cal avoar, lo CAN es impressionat. Se parlar de la figa coma « lo luòc unic onte se nosan las vidas » l’a pas fonsament estonat, la comparason amb « los atlètas [que] se passan lo senhal », onestament, l’a pas vista venir! Lo CAN ausa pas s’imagenar a qué pensan los inspectors de l’educacion nacionala quora passan de classa en classa, mas, visiblament, n’i a un qu’a mal viscut sa retirada ! E puèi, comparar lo sèxe de la femna al luòc ont òm se passa lo senhal, quina elegància !

Per se faire passar la vergonha de montar sa filha, lo paire « se preniá a pregar. Debanava lo « Pater » a nauta votz dins lo silenci de l’ostal e cercava los ressons electronics (sic) de sas paraulas que s’espandissián en oscillacions amortidas. » Aprenèm qu’aquò li leva pas la lassièra, e avoam que, nosautres tanben, mai si ne’n som nonmàs a la pagina 20, la lassièra de legir aquel afar, l’avèm.

Es pertant pas per manca d’aventuras e mesaventuras a venir, que d’èstre eròi, e encara mai eroína, de Claudi Assemat es pas una sinecura. Avèm ja vist que lo ròtle-títol a perdut sa maire (p. 9), s’es facha emprenhar pel regent (p. 16), puei montar a repeticion per son paire (p. 19). Mas aquò’s pas acabat ! En seguida, es mandada per son paire (que se crei tanben paire de l'enfanton a nàisser) dins un convent de monjas a Montalban (p.21) per s'ajaire del dròlle. Tanlèu nascut, aqueste es donat a una familha adoptiva en manca de filiacion (p.26). L’Auda tòrna còp-sèc dins son vilatjòt per esperar lo retorn de Joan, son amant-regent.  Costat bagatela, pòt bufar un pauc que son paire s’es botat a la còla amb una vesina, çò que li permet de satisfar sos besonhs sexuals en defòra del cercle de familha. Mès la paubra Auda es pas nascuda crespinada : apren (p. 31) que son Joan es estat tuat a la guerra ! De desespèr, se’n va a Tolosa cercar un emplec e passa qualquas annadas entre son trabalh e las devocions : « lo dissabte donava de son temps a netejar la gleisa. Lo dimenge matin anava a la messa e mancava jamai las vèspras la tantossada. »

Per far bona mesura e coma es pas sectària, « s’èra trobada un biais de passar la vida en referéncia a la filosofia de Bodà que sa preséncia dins un cors de relaxacion l’aviá portada a menar una reflexion personala e prigonda sus lo quite apròchi d’una pensada sul lindal de la mistica. » Aquò vos la copa ? Al CAN tanben.

Aquela vida de devocions, de pregàrias, de meditacion e d’abstinéncia sexuala – qu’Auda « desvirèt las atencions » que sa « gràcia pietadosa gaire ben sedusenta » (sic !) faguèt nàisser – auriá pogut la menar a la beatificacion o mai encara, que, « quand l’amor […] se pòrta pus naut que lo sèxe, […] pren possession del temps e de l’espaci, la santetat es en camin. […] Aquò ven lo sens de la vida ; aquò ven la sola esperitualitat que transcenda. » Mas la santetat se ganha pas aital, e lo nòstre inspector de l’educacion nacionala aviá encara qualquas fantasiás d’engèni dins sa biaça. Del temps que l’Auda transcenda a tira-liga, son paire a tornat trobar la traça de son filh. Qué es devengut ? Avetz pas devinat ? Es dintrat dins l’educacion nacionala ! Mai a trapat l’ascensor social, que se son paire genetic èra regent, el es professor – de fisica – a Milhau.

Per comprene la seguida, un pauc d’aspirina es necessària. En efièch, Pèire [lo paire d’Auda] sap qu’es lo pepin [per sa filha] de Pau, lo professor ; crei tanben qu’es son paire [per sa filha tanben, mas d’autra manièra]. Decidís de contactar lo Pau en question e li conta qu’es son paire, mas li ditz pas qu’es son grand-paire, que, timidòt coma es, ausa pas li dire qu’a bicat sa filha. Lo Pau n’es tot content de tornar trobar sa familha vertadièra, que sos parents adoptius se son negats dins Tarn al moment de las inondacions (cal saber que, dins lo libre d’Assemat, se se bica fòrt entre un Ave, dos Pater e una recitacion de tantra bodista, quò desquilha sec tanben). Pèire decidís donc de presentar Pau a Auda, en li dire qu’ela es sa mièja-sòrre, mes sens li dire qu’es tanben sa maire, çò que tanpauc li dirá l’Auda. Avetz seguit ? Felicitacions.

Quand l’Auda apren que son paire a tornat trobar son filh, mes que li será presentada coma sa mièja-sòrre, l’esmoguda la sobra e la crida primala li escapa : « Macarèl de macarèl, cridèt l’Auda en se getant sul ponde. » Tota destimborlada, s’apasima coma pòt : « Lo bòrd de son lèit se sarrava dins sas cuèissas a li far dolor. Lo prenguèt coma un sèxe d’òme conflat de vida e d’enveja. Del pus prigond de son sang montèt lo crit de sa colèra e de son plaser. » Macarèl de macarèl...

 Evidentament, çò que vesiam arribar gròs coma un ostau de region decentralizada arriba. Lo Pau tomba drech amorós de sa maire, e coma l’amor sens pròva d’amor existís pas, se la vòl bicar. Aquí, l’Auda, qu’es pas completament pèca, se ditz que l’autor a vertadierament fondut los plombs e decidís d’arrestar los frais. Mas sabètz que las femnas son de paubras creaturas que sabon pas resistir a lors sollicitacions ormonalas. Tota mulier in utero, dinca a l’isteria. Manda pasmens una letra a son filh per li dire que refusa son amor. Mas sabètz que quand una femna ditz de non, aquò vòl dire de òc. Lo Pau s’i trompa pas que raplica a Tolosa per la partida de vai-i-ven. D’aquel temps, l’Auda afortís sa fe : « Per ela lo Jèsus èra lo Filh unenc, per necessitat ; aquò pausat e vengut, per ela, un article de fe. De segur, lo pur amor dels trobadors lo fasiá seu ; desseparat de la carn e de las pulsions ; erotic, mas intellectualament solament. »

Pasmens, esperit practic, Auda « per encàs, tornèt sarrar dins sos afars un dezenat de preservatius qu’èren rengats dempuei fòrça temps dins un armari ». (p. 52) Dètz capòtas ! Es per l’encàs mai lo ressopet !

Aquò fach, « de genolhons passet un capelet. […] D’un còp, la Verge Maria li venguet mai pròcha e li apareguèt plan mal nomenada dins son Immaculada Concepcion. Èra la femna novèla dins son Immaculada Maternitat. »  Tota una carrièra dins l'educacion nacionala daissa visiblament qualques estigmatas neurologics...

Enfin lo Pau arribava ; « Vaquí la maire que se donava e son teton durcissiá jos sas dents, e se conflava, e s’aflaquissiá sus sas gautas a li barrar sa respiracion. » Lo CAN tanben n’es conflat d’aquel erotisme tartinhòla e d’aquesta mistica de jos-prefectura. Per ne’n passar una tartinholada de mai, lo Pau demanda a l’Auda de li « amadurar un enfant ». Aquí basta, ce-ditz l’Auda. Onestament, la comprenem. Mas lo paubre Pau, qu’es pas al fial de tota l’istòria, ne’n peta un cable d’aquel refús al punt qu’abandona l’educacion nacionala ! Per dintrar al seminari !! E de qué li fa a la maire d’aprene que son filh renóncia als avantatges aquesits del foncionariat ? « L’Auda se tremolèt coma se l’àngel de la Bíblia li èra vengut anonciar la meravilhosa novèla. » Lo seminarista profita de son cambiament d’orientacion per enterrar dignament lo Pèire qu’a agut lo bon gost de defuntar dins la patz al bon moment.

L’Auda profita ela tanben de la situacion de son filh per li avoar en confession qu’ela es en realitat sa maire. Lo paubre seminarista, tot bolegat, lança un « Macarèl », sortís a la lèsta de sa gabiòta per abraçar sa genitriç e ex-amanta. Encara un còp, vos en dobtatz, un moment grand de literatura.

Après qualquas peripecias segondàrias, l’Auda decidís fin finala de se suicidar en engolant dins los bòscs una bèla colleccion de potingas divèrsas qu’aniràn pas a « Apoticaris sens frontièras ». Lo seminarista, qu’es justament a cercar los ceps dins lo bòcs en question, tomba sus sa maire just a-d-aqueste moment. Ben-segur, ensaja pas de sauvar sa maire, que « respecta sa decision » d’una mòrt farmacologicament assistida que permetrá a nòstre seminarista de presicar la messa d’enterrament ont proclamará la santetat de sa maire.

 Vaquí per l’istòria. Avoam qu’a la lectura de la contracoberta, ne’n auriam pas imagenar tant. Alavetz, per tornar a la metafòra iniciala, primièra o segonda division ? L’avís unanim del CAN es qu’aquela merda pòt pas figurar dins paguna d’aquelas categorias. Seriá sonque per lo nivèl de lenga e d’escritura, lo CAN propausariá amb indulgéncia la division d’onor, ont los pichons clubs d’amators de vilatge ensajan de lusir. Mes l’accumulacion de « clichés » mespresents, grossièrs e repunhents sus la femna embarrada dins un determinisme ormonal e mistic de maternitat dolorosa li fa classar aquela seguida de mots e son autor en division de desonor.

 La sola bona novèla nos ven de la darrièra pagina, que nos indica que vint ans fuguèron necessaris a l’autor per nos cagar aquelas petas (1983-2003). 20 ans per 75 paginas, es un ritme que nos agrada, pr’amor nos assegura encara 19 ans de tranquillitat. E, compte tengut de la longevitat mejana dels òmes, amb un pauc de chança, escaparem a una autre libre.